3. Мемлекеттік қызмет көрсету

Қазіргі уақытта мемлекеттік кірістер органдары жеке және заңды тұлғаларға 44 Мемлекеттік қызмет көрсетеді.

         Электрондық түрде 27 салық қызметі және 17 кедендік қызмет көрсетіледі. Салықтық басқару және бақылау автоматты режимге ауыстырылды.

         Сондай - ақ, салық төлеушілер салық есептілігін "салық төлеушінің кабинеті", Е-Salyk мобильді қосымшасы арқылы ұсынады.

Бұдан басқа, лицензия беру "электрондық үкімет" веб-порталы арқылы жүргізіледі www.egov.kz e-license қосымшасында, бұл лицензиат пен қызмет беруші арасындағы тікелей байланысты болдырмайды. Қызмет көрсетуді электрондық түрде жүзеге асыру сыбайлас жемқорлық талаптарының туындауын болдырмайды.

    "Астана-1" ақпараттық жүйесін енгізумен-кедендік декларациялардың 100% - ы қашықтан беріледі, сол арқылы адами фактор алынып тасталды және сыбайлас жемқорлық тәуекелдері жоқ. "Жасыл дәліз" бойынша декларацияларды өңдеу және шығару уақыты қазір 1 минуттан аспайды, айта кету керек, бұрын мұндай экспорттық рәсімдерге 45 минуттан астам уақыт кеткен болатын, ал сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар МҚҚ-ға жеке өзі келуі керек еді.

      Ақмола облысының мемлекеттік кіріс органдары 2022 жылы барлығы 717 063 мемлекеттік қызмет көрсетті, оның ішінде электрондық нысанда - 714 545 қызмет немесе 99,6%.   

Ақмола облысы бойынша Мемлекеттік кірістер департаментінің негізгі бағыттарының бірі мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыруға бағытталған жұмыс болып табылады.

Департамент қызметкерлері арасында қызметтік этика мен мемлекеттік мүдделерді қатаң сақтау, жоғары моральдық-этикалық нормаларды және сыбайлас жемқорлық көріністеріне "нөлдік төзімділікті" тәрбиелеу насихатталуда. Мәселен, ЭҚАБЖ бойынша өтініштерді және ҚР ҚМ МКК порталына өтініштерді мониторингтеу барысында 2022 жылы барлығы 68 шағым түскені, оның ішінде 56-ы электрондық шағымдар кітабына түскені, 2023 жылдың 5 айы кезеңінде барлығы 47 шағым түскені, оның ішінде 34-і ҚР ҚМ МКК порталының электрондық шағымдар кітабына 13 негізгі мәселелер: салық есептілігін ұсыну бойынша түсіндіру, өндірістік емес төлемдерді басқару.

Салық төлеушілерге мемлекеттік кірістер органдарының қызметкерлері барлық өтініштер мен шағымдарға дәлелді толық жауаптар берді.

Жеке және заңды тұлғалардың сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық, лауазымдық өкілеттіктерін теріс пайдалану, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің қызметіне Облыстың мемлекеттік кірістер органдары қызметкерлерінің Ақмола облысы бойынша Мемлекеттік кірістер органдарының лауазымды тұлғалары тарапынан заңсыз араласу фактілері туралы өтініштері мен шағымдары есепті кезеңде түскен жоқ.Департамент қызметінде Мемлекеттік қызмет көрсету мәселелері бойынша сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу барысында сыбайлас жемқорлық тәуекелдері анықталған жоқ.

4. Рұқсат беру функцияларын іске асыру

Департамент қызметінде рұқсат беру функцияларын іске асыру мәселелері бойынша сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу барысында сыбайлас жемқорлық тәуекелдері анықталған жоқ.

5. Бақылау функцияларын іске асыру

Жанама салықтарды әкімшілендіру басқармасының ҚҚС әкімшілендіру бөлімінде және ЕАЭО шеңберіндегі ҚҚС тұрақты негізде қосылған құн салығы бойынша тіркеу есебіне міндетті қою үшін айналым мөлшері күнтізбелік жыл ішінде ең төменгі айналымнан асатын салық төлеушілерді анықтау бойынша жұмыс жүргізіледі.

Мұндай салық төлеушілерді анықтау мемлекеттік кірістер органдарында (БКМ, ТНК, ЭШФ) бар мәліметтер негізінде жүргізіледі.

Іс жүзінде БКМ мәліметтеріне сәйкес салық төлеушінің айналым мөлшері ең төменгі айналымнан асатын және ҚҚС бойынша тіркеу есебіне қою міндеті туындайтын жағдайлар туындайды.

Алайда, салық төлеуші айналымдардың асып кету фактісін жоққа шығарады, мұны бақылау-касса машинасына мәліметтер енгізген кезде сомалардың қате енгізілуіне жол берілгендігін түсіндіреді.

Растайтын құжаттар ретінде фискалдық деректер операторының сайтынан басып шығарылған бақылау чектері, пайдаланылмаған кассалық чектер бойынша сатып алушыларға (клиенттерге) ақша сомаларын қайтару туралы актілер, тек салық төлеушінің өзі қол қойған және салық төлеушінің өзі түсіндірмесі ұсынылады.

Салық кодексінің 13 - бабы 3-тармағының 4) тармақшасына сәйкес салық төлеуші бақылау-касса машиналарын қолдану кезінде қойылатын талаптарды сақтауға міндетті.

Бақылау-касса машиналарын қолдану қағидаларының 33-тармағына сәйкес қате енгізілген соманы жою немесе ақшалай есеп айырысуды қайтару операциясы бақылау-касса машинасының моделін Дайындаушының техникалық талаптарына сәйкес болған жағдайда жүргізіледі:

- деректерді тіркеу және (немесе) беру функциясы жоқ бақылау-касса машинасының бақылау чегінің түпнұсқасы және қолма-қол ақшаны есепке алу кітабына жазылған жазба;

-тауардың (жұмыстың, көрсетілетін қызметтің) атауы, құны, сатып алу күні, сатушы (дайындаушы, орындаушы) туралы мәліметтерді қамтитын өзге құжатты қоса бере отырып, деректерді тіркеу және (немесе) беру функциясы бар бақылау-касса машинасының бақылау чегінің не фискалдық деректер операторының сайтынан басып шығарылған бақылау чегінің түпнұсқасы.

ҚР Салық кодексінің қолданыстағы нормаларына және бақылау-кассалық машиналарды қолдану қағидаларына сәйкес сомаларды, осы құжаттарға қол қоятын адамдар туралы мәліметтерді қате енгізу фактісін растау үшін қажетті құжаттардың тізбесі көрсетілмеген, сондай-ақ қате жүргізілген соманы жою операциясын жүргізу немесе ақшалай есепті қайтару қажет болатын уақыт кезеңі көрсетілмеген.

Бұл мән-жайлар Мемлекеттік кіріс органдарына бақылау чектерін жарамды деп тану фактісін дәлелдеуді қиындатады, бұл өз кезегінде салық төлеушіге "қате" енгізілген сомаларды айналымнан шығару жолымен ҚҚС бойынша міндетті тіркеу есебіне қоюдан аулақ болуға мүмкіндік береді.

Мысалы:

ЖК Г. Ф. Новикова салық заңнамасын бұзушылықтарды жою туралы хабарламаға жауап ретінде ең төменгі айналымнан асып кетуге келіспеушілік және ҚҚС бойынша тіркеу есебіне тұру міндеті туралы шағым ұсынылды.

Айналымнан асып кетуге келіспеу туралы негіз ретінде 01.01.2020-31.12.2020 жылдар аралығында жалпы сомасы 24562089 теңгеге 151 дана мөлшерінде "қате" бақылау чектері, Г.Ф. Новикованың өзі түсіндірілді, сондай-ақ Г. Ф. Новикова басшы ретінде қол қойған пайдаланылмаған кассалық чектер бойынша сатып алушыларға (клиенттерге) ақша сомаларын қайтару туралы актілер ұсынылды.

Бұл ретте фискалдық деректер операторының мәліметтеріне сәйкес бақылау чектерінің деректері ФДҚ серверінде орналасқанын және олардың жойылғаны немесе қайтарылғаны туралы ешқандай белгі жоқ екенін атап өтеміз.

Ұсынымдар: қате енгізілген сомаларды жою операциясын жүргізу мерзімін нақтылау, қате сомаларды енгізу фактісін растау үшін қажетті құжаттардың нақты тізбесінің болуын көрсету, сондай-ақ осы құжаттарға қол қоюға жауапты тұлғаларды көрсету бөлігінде НҚА-ға өзгерістер не толықтырулар енгізуді заңнамалық деңгейде көздеу ұсынылады.

Салық кодексінің 96 бабына сәйкес бұзушылықтар анықталған жағдайда камералдық бақылау нәтижелері бойынша ресімделеді:

тәуекел дәрежесі жоғары бұзушылықтар бойынша-анықталған бұзушылықтардың сипаттамасын қоса бере отырып, камералдық бақылау нәтижелері бойынша салық органдары анықтаған бұзушылықтарды жою туралы хабарлама;

тәуекел дәрежесі орташа бұзушылықтар бойынша-анықталған бұзушылықтардың сипаттамасын қоса бере отырып, камералдық бақылау нәтижелері бойынша анықталған бұзушылықтар туралы хабарлама.

Алайда, салық төлеушілерге хабарламаларды қалыптастыру кезінде сыбайлас жемқорлық тәуекелі мынадай түрде туындайды: маман салық заңнамасын бұзушылықты анықтайды, ЕХД АЖ-да "құрылған"мәртебесінде тұрған хабарлама жасалады. Маман хабарламаның макетін салық төлеушіге әлеуметтік желілер арқылы жеке хабарламамен еш қиындықсыз жібере алады немесе қолма-қол тапсыра алады, бұл ретте сыйақы үшін хабарламаны алып тастау мүмкіндігін ынталандыра отырып, салық төлеушімен сөз байласады. Сыйақы алғаннан кейін маманның арықтан жасалған хабарламаны жою мүмкіндігі бар.

Бұл ретте, камералдық мониторинг басқармасы салықтық нысандарға sono және басқа да қолда бар құралдар арқылы талдау жүргізу жолымен олардың болмауына байланысты жойылған хабарламаларды жасаудың негізділігін тексеру (жойылған) мүмкін емес. Яғни, жойылғанға дейін және жойылғаннан кейін жойылған хабарламада көрсетілген бұзушылықтың бар-жоғын және сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтың орын алғанын анықтау. Осылайша, сыбайлас жемқорлық қаупі туындайды.

Ұсынымдар: мамандарға жасалған хабарламалардың күшін жоюға тосқауыл қою, тиісті құжат (бұйрық) шығарылғаннан кейін күшін жою немесе күшін жою құқығын құрылымдық бөлімшенің басшысына (МКБ басшысына) ғана беру ұсынылады. Бұл ретте РВУ бағдарламасында маманның сканерленген түсініктемесін енгізу мүмкіндігін әзірлеу.

6. Бюджет және қаржы қаражатын игеру және бөлу

Департамент қызметінде бюджет және қаржы қаражатын игеру және бөлу мәселелері бойынша сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу барысында сыбайлас жемқорлық тәуекелдері анықталған жоқ.

7. Жеке және заңды тұлғалармен шарттар жасасу

Департамент қызметінде жеке және заңды тұлғалармен шарттар жасасу мәселелері бойынша сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу барысында сыбайлас жемқорлық тәуекелдері анықталған жоқ.

8. Ақпараттық жүйелерді әзірлеу және пайдалану

Департамент қызметінде жеке және заңды тұлғалармен шарттар жасасу мәселелері бойынша сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу барысында сыбайлас жемқорлық тәуекелдері анықталған жоқ.

9. Талдау объектісінің ұйымдастырушылық-басқарушылық қызметінен туындайтын өзге де мәселелер

Төлеушінің міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген міндеттерді міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға аударымдарды және (немесе) жарналарды орындамауы не тиісінше орындамауы:

1) Мемлекеттік кірістер органдарына міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға аударымдар және (немесе) жарналар төлеушілердің тізімдерін ұсынбаған;

2) жұмыс берушілердің, дара кәсіпкерлердің, жеке нотариустардың, жеке сот орындаушыларының, адвокаттардың, кәсіби медиаторлардың міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға аударымдарды және (немесе) жарналарды төлемеуі (аударылмауы), уақтылы және (немесе) толық төлемеуі (уақтылы және (немесе) толық аудармауы) -

ескертуге әкеледі.

"Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы" Заңның 30-бабына сәйкес жұмыс берушілер қызметкерлерді әлеуметтік аударымдарды есепті айдан кейінгі айдың 25-күнінен кешіктірмей жүзеге асырады.

Жоғарыда айтылғандардан жұмыс берушілер болып табылатын бизнес субъектілері есепті айдан кейінгі айдың 25-күнінен кешіктірмей қызметкерлердің әлеуметтік аударымдарын орындамағаны үшін жауапты болады.

ӘҚБтК-нің 62-бабының 1-бөлігіне сәйкес адам әкімшілік құқық бұзушылық жасалған күннен бастап екі ай өткен соң әкімшілік жауаптылыққа тартылуға жатпайды.

ӘҚБтК-нің 62-бабының 2-бөлігіне сәйкес заңды тұлға (оның ішінде дара кәсіпкер) салық салу, бәсекелестікті қорғау, кеден дела саласындағы, Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру туралы, Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы, табиғи монополиялар туралы заңнамасы саласындағы құқық бұзушылықтар үшін – ол жасалған күннен бастап бес жыл өткен соң әкімшілік жауаптылыққа тартылуға жатпайды.

Алайда, ӘҚБтК-нің 62-бабының 2-бөлігінде белгіленген ескіру мерзімі міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы заңнамаға қолданылмайды.

ӘҚБтК-нің 741-бабының 5-тармағының 1-бөлігіне сәйкес әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізу басталмайды, ал басталған іс әкімшілік жауапкершілікке тартудың ескіру мерзімі өткен кезде тоқтатылуға жатады.

Ұсынымдар: сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін болдырмау және ӘҚБтК нормаларын екі жақты түсіндіру мақсатында ӘҚБтК-нің 92-1-бабы бойынша әкімшілік жауапкершілікке тарту немесе тартпау туралы мәселелерді шешу кезінде ӘҚБтК-нің 62-бабының 2-бөлігіне міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы заңнаманы бұзғаны үшін бес жылдық ескіру мерзімін енгізу туралы ұсыныстар жіберуді ұсынамыз.